ટેલિવિઝન ન્‍યૂઝચેનલો : Breaking ના નામે હાંકે રાખોની હરિફાઇ

એક જાણીતી ન્યૂઝ ચેનલના સંવાદદાતાએ થોડા વખત પહેલાં યોગગુરુ બાબા રામદેવને ઇન્ટર્વ્યૂ દરમ્યાન સવાલ કર્યો : ‘ભ્રષ્ટાચાર સામે વિરોધ કરી રહેલી ટીમ અણ્ણા દેશના કાળા નાણાં વિશે કોઇ મુદ્દો ઉઠાવી નથી રહી. આ બાબતે તમારો શો અભિપ્રાય છે ?’

બાબા રામદેવ : ‘એ તેમનો વ્યક્તિગત મામલો છે. કાળા નાણાંના મુદ્દાને તેઓ ટેકો આપે કે ન આપે તેનાથી મને કશો ફરક પડતો નથી. ટીમ અણ્ણાએ ભ્રષ્ટાચારના વિરોધમાં આંદોલન શરુ કર્યું એ પહેલાંથી હું કાળા નાણાં સામે ઝૂંબેશ ચલાવી રહ્યો છું. આ ઝૂંબેશ મારી રાષ્ટ્રીય ફરજ છે. અણ્ણા હજારે તે ઝૂંબેશને ટેકો આપે તો ઠીક અને ન આપે તો પણ ઠીક.’

આટલો વાર્તાલાપ પૂરો થયો ત્યાં બીજી જ મિનિટે ન્યૂઝચેનલે તેના લાઇવ સમાચારનું મથાળું બાંધ્યું : Breaking News: Baba Ramdev attack on Team Anna!

રામદેવે ટીમ અણ્ણા વિરુદ્ધ કોઇ પણ જાતનું જલદ વાક્ય ઉચ્ચાર્યું ન હતું. ઊલટું, ન્યૂઝરિપોર્ટરે પોતે તેના સવાલમાં એમ કહ્યું કે ટીમ અણ્ણા દેશના કાળા નાણાંના મુદ્દે અવાજ ઊઠાવતી નથી અને છતાં ન્યૂઝચેનલે રાઇનો પર્વત ઊભો કર્યો.

આ પ્રસંગ ભારતનું ઇલેક્ટ્રોનિક મીડિઆ હજી કેટલું અપરિપક્વ છે તેમજ સમાચારને સનસનીખેજ બનાવવા ખાતર કેટલી હદે શાબ્દિક છૂટછાટ લે છે તેનું ઉદાહરણ છે. એક સમયે આવાં પ્રસંગો અપવાદ ગણાતાં, જ્યારે આજે જાણે કે નિયમ બન્યાં છે. સમાચારોને સીધાસાદા સ્વરૂપે રજૂ ન કરવા; ઊલટું, દર્શકગણમાં સસ્પેન્સનું, ઉત્કંઠાનું અને તણાવનું વાતાવરણ ઊભું થાય એ ખાતર સીધાસાદા સમાચારનેય બહેલાવીચગાવીને તેમજ સેન્સેશનલ બનાવીને રજૂ કરવાનો ધારો પડી ગયો છે. દેશની અનેક ન્યૂઝચેનલોએ પોતપોતાના TRP/Television Rating Points વધારવા અગર તો જાળવી રાખવા માટે તે ધારો અપનાવી લીધો છે. સ્વાભાવિક વાત છે કે ચેનલનો TRP જેટલો ઊંચો એટલી વધુ જાહેરાતો તેને મળી શકે. અમુક ન્યૂઝચેનલો તો વળી Paid News ની હાટડી માંડીને બેઠી છે. પોતાની જાહેરાત સમાચારના સ્વરૂપે રજૂ કરવા માગતી (અને તે બહાને વધુ લોકો સુધી પહોંચવા માગતી) કંપનીઓ એવી ન્યૂઝચેનલોને  Paid News હેઠળ માતબર રકમ ચૂકવે, જેના બદલામાં ન્યૂઝચેનલ તે કંપનીના, તેની પ્રોડક્ટ્સના તેમજ કંપનીના સંચાલકોના ગુણગાન ગાતો રીતસરનો ન્યૂઝરિપોર્ટ તૈયાર કરી દર્શકો સમક્ષ સમાચારના સ્વરૂપે રજૂ કરે છે. 

ન્યૂઝચેનલો દ્વારા મીડિઆના આવા દૂરુપયોગને કારણે સમાચારોની ગંભીરતાનો તેની વિશ્વસનીયતાનો, દેશ પર તેની નિકટતમ યા દીર્ઘકાલિન અસરોનો તેમજ વિશ્લેષણાત્મક દ્રષ્ટિકોણનો કચ્ચરઘાણ નીકળી રહ્યો છે. દેશનો સરેરાશ નાગરિક એ બાબતે બેધ્યાન છે, જ્યારે સરકારનું સૂચના અને પ્રસારણ મંત્રાલય નિદ્રાધિન છે. ટેલિવિઝન મીડિઆ પર કોઇપણ જાતનો અંકુશ ભારત સરકારે રાખ્યો નથી, માટે ચેનલોના સંચાલકોને છૂટ્ટો દોર મળ્યો છે.

આ સ્થિતિમાં બદલાવ આણવા માટે થોડા દિવસો પહેલાં પ્રેસ કાઉન્સીલ ઓફ ઇન્ડિયાના ચેરમેન માર્કંડેય કાત્જુએ સૌપ્રથમ વખત પહેલ કરી. દેશભરની ચેનલોને કાઉન્સીલના કાયદાઓના દાયરામાં લાવવાનો પ્રસ્તાવ તેમણે રજૂ કર્યો. પરિણામ કાત્જુએ ધાર્યા મુજબનું આવ્યું. બધી ન્યૂઝચેનલો તેમને લઇ પડી અને તેમના નિવેદનોનું પોતાપોતાની રીતે અર્થઘટન કરીને તેમજ હકીકતોને તોડીમરોડીને સમાચારરૂપે રજૂ કરી. ઇલેક્ટ્રોનિક મીડિઆના સંગઠને કાત્જુને રોકડું પરખાવ્યું કે તમે પ્રેસ કાઉન્સીલના વડા છો, માટે પ્રિન્ટ મીડિઆથી નિસ્બત રાખો; ઇલેક્ટ્રોનિક મીડિઆમાં ચંચૂપાત ન કરો. અપમાનજનક કડવા અનુભવો થવા છતાં મક્કમ મનોબળના અને સ્પષ્ટ વિચારસરણીના કાત્જુ ડગ્યા નહિ. દેશનું પ્રિન્ટ મીડિઆ (અખબારો) પર જેમ ૧૯૬૬ની સાલથી પ્રેસ કાઉન્સીલ ઓફ ઇન્ડિયાની કાયદાકીય દેખરેખ છે તેમ ઇલેક્ટ્રોનિક મીડિઆને (ટી.વી. ચેનલોને) પણ કાઉન્સીલ હેઠળ મૂકવાની દરખાસ્ત તેમણે પ્રધાનમંત્રીને લખી મોકલી અને કાઉન્સીલને વધુ સત્તાકીય અધિકારો આપવા માટે અપીલ કરી. આમ કરવા પાછળ માર્કંડેય કાત્જુનો એકમાત્ર ઉદ્દેશ મીડિઆનો દુરુપયોગ થતો અટકાવવાનો અને ખાસ તો ન્યૂઝચેનલોને પરિપક્વ બનાવવાનો છે, માટે તેમનું એ પગલું બિરદાવવાલાયક છે. પાવરફુલ મીડિઆ લોબી સામે કાત્જુની જીત થયાના Breaking News ની ઇન્તેજારી રહેશે!