ભારતચીન યુદ્ધનાં ૫૦ વર્ષઃ ભારતીય શાસકો ત્યારે પણ ઊંઘતા હતા, હજી પણ નિદ્રાધીન છે

આ મહિને ૨૦મી ઓક્ટોબરના રોજ ૧૯૬૨ના ચીની આક્રમણને ૫૦ વર્ષ પૂરાં થાય છે અને હજી આપણો ૩૭,૫૫૫ ચોરસ કિલોમીટર જેટલો લદ્દાખી પ્રદેશ ચીનના તાબામાં છે. હવે ચીન અરુણાચલ પ્રદેશ રાજ્યનો ૭૦,૦૦૦ ચોરસ કિલોમીટરનો પ્રદેશ કબજે લેવા માટે લશ્કરી તૈયારીઓ કરી રહ્યું છે, એટલે ત્યાંની મેક્મેહોન રેખા પર તેનું વહેલું મોડું જંગી આક્રમણ થાય એ બનવાજોગ છે.

આ ખતરા બાબતે દિલ્હી સરકાર બિલકુલ નિશ્ચિંત કે પછી નિદ્રાધીન હોવાનું સૂચવતો દાખલો ગયે મહિને જોવા મળ્યો, જેણે ૫૦ વર્ષ પહેલાંના નેહરુની અક્ષમ્ય બેફિકરાઇની યાદ તાજી કરાવી દીધી. બન્યું એમ કે ખુશ્કીદળે શિખરમાળા ધરાવતી ૪,૫૦૭ કિલોમીટર લાંબી ભારતચીન અંકુશરેખા માટે ૬૦,૦૦૦ સૈનિકોની પહાડી corps/કોર તાકીદે રચવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો, પરંતુ આજે પચાસ વર્ષે પણ ૧૯૬૨ના ધબડકાનો કશો બોધપાઠ લેવા ન માગતી સરકારે તેને મંજૂર ન કર્યો.

કઇ વાતે પંડિત નેહરુની યાદ આવી જાય તે અહીં જણાવવું રહ્યું. ચીની લશ્કર ૧૯૬૨માં ચડી આવ્યું, પણ સરહદે અહીં તહીં ઘૂસપેઠ તેણે ત્રણ વર્ષ પહેલાં શરૂ કરી દીધી હતી. કાશ્મીરના લદ્દાખ તેમજ આસામના નેફા પ્રદેશમાં તેની વધુ ને વધુ પેટ્રોલિંગ ટુકડીઓ દેખાવા માંડી ત્યારે ભારતના માથે તોળાતા આક્રમણના સંકટ અંગે સંસદસભ્યો અને સામાન્ય નાગરિકો પણ ચિંતિત બન્યા. આથી વડા પ્રધાન નેહરુએ સૌને પોતાની જેમ નિશ્ચિંત કરી દેવા નવેમ્બર ૨૫, ૧૯૫૯ના રોજ સંસદગૃહમાં લોકસભાને પૂરા આત્મવિશ્વાસ સાથે જણાવ્યું:

‘આ ગૃહને હું એટલું કહી શકું કે આપણાં સૈન્યો આજે છે એટલાં સુસજ્જ અને સક્ષમ આઝાદી પછી ક્યારેય ન હતાં. હું તેમના વિશે બડાઇ હાંકતો નથી. કોઇ બીજા દેશ જોડે તેમને સરખાવતો નથી, પરંતુ મને ખાતરી છે કે આપણા દેશને સુરક્ષિત રાખવામાં તેઓ પાછાં પડે તેમ નથી.’

લોકસભાના દસ્તાવેજી રેકોર્ડ પર નોંધાયેલા શબ્દોમાં લગીરે તથ્ય ન હતું. હિમાલયના પહાડી મોરચે ચીનના હુમલાને પહોંચી વળવા લશ્કર જરાય સક્ષમ ન હતું અને હુમલાના ભણકારા વાગતા હોવા છતાં તેને વેળાસર સુસજ્જ કરવાની નેહરુને આવશ્યકતા જણાતી ન હતી. ઊલટું, ફેબ્રુઆરી, ૧૯૬૧માં તેમણે દાવો કર્યોઃ ‘The situation has broadly changed in our favour.’ આ વાક્ય વાણીવિલાસ જેવું હતું.

ભારતે ૧૯૬૨માં આખરે કારમો પરાજય વેઠ્યો. (ઘણાં કારણો તેના માટે જવાબદાર બન્યાં, પણ મુખ્ય એ કે ઉત્તરે તમામ સરહદ પહાડી હોવા છતાં (અને વળી ૧૯૪૭-૪૮ દરમ્યાન ઉત્તરે કાશ્મીરના પહાડી મોરચે પાકિસ્તાનનું આક્રમણ વેઠી પ્રદેશ ગુમાવ્યા છતાં) ભારતે એકેય માઉન્ટન ડિવિઝન રચી નહિ. પ્રાથમિક કોમન સેન્સ ધરાવતી વ્યક્તિ પણ સમજી શકે કે દેશની ઘણી ખરી ભૂમિસરહદ પહાડી હોય એવા સંજોગોમાં લશ્કર પાસે બે કે ત્રણ માઉન્ટેન ડિવિઝન હોવી જોઇએ. આ સાદી વાત નેહરુની સમજ બહાર હતી. પરિણામ એ આવ્યું કે શિખરોની પાતળી હવા, ઠારબિંદુ જેટલી ઠંડી તથા હિમવર્ષા વચ્ચે અને ખાસ તો mountain warfare માટેનાં વિશિષ્ટ શસ્ત્રો વિના ભારતના મેદાની ડિવિઝનના જવાનો ચીનનો મુકાબલો કરી શક્યા નહિ.

દેશના સંરક્ષણ બદલે સત્તાની ખુરશીના સંરક્ષણ અંગે વધુ ચિંતિત રહેતી વર્તમાન કેંદ્ર સરકાર બેફિકરાઇનું એ જ વલણ દાખવી રહી છે કે જે નેહરુએ દાખવ્યું. ચીનનો ખતરો જોતાં ખુશ્કીદળ રૂા. ૬૫,૦૦૦ કરોડના ખર્ચે એવા ૬૦,૦૦૦ ખડતલ સૈનિકોની corps/કોરનું ગઠન કરવા માગે છે કે જેઓ દુર્ગમ પહાડોના ઠંડા અને પાતળા વાતાવરણમાં રહેવાને ટેવાયેલા હોય, સ્પેશ્યલ જાતનાં શસ્ત્રો વડે સજ્જ હોય તેમજ રક્ષણાત્મકને બદલે આક્રમક રણનીતિ વડે કામ લે. લશ્કરી પરિભાષા મુજબ કહો તો ખુશ્કીદળને હિટલરની નાઝી સેના જેવું strike corps રચવું છે, પણ બજેટ જોતાં સરકારને તે માન્ય નથી. દેશમાં જ્યાં રૂા.૧,૭૫,૦૦૦ કરોડથી રૂા.૨,૦૦,૦૦૦ કરોડના કૌભાંડો થતાં હોય ત્યાં રૂા.૬૫,૦૦૦ કરોડની રકમ કશી ગણનામાં લેખાય નહિ, છતાં સરકાર બજેટનું બહાનું આગળ ધરી રાષ્ટ્રીય સુરક્ષાને દાવ પર મૂકી રહી છે.

આ ગાફેલિયતનું પરિણામ શું આવે તે સમજવા સરકારે ઝાઝું ચિંતન કરવાની જરૂર નથી. ૧૯૬૨ના ભારત-ચીન યુદ્ધનો કડવો અનુભવ તે ન ભૂલે એટલું પૂરતું છે.