એક નજર આ તરફ...

'સફારી'--મે, ૨૦૦૯ રૂપિયા દસ હજાર કરોડની મોંઘીદાટ ચૂંટણી, જે લોકશાહીના નામે સસ્તી મજાક છે! ભારતીય લોકતંત્રને મજબૂત અને સુદ્રઢ બનાવવાના આશયે દેશના એક જવાબદાર નાગરિક તરીકે વૉટિંગ કરવામાં કર્તવ્ય નિભાવ્યાનો સંતોષ માની રહ્યા હો તો આગામી ફકરાથી શરૂ થતી ચર્ચા અચૂક વાંચો. ચર્ચામાં માયૂસીનો સૂર અનુભવો એ બનવાજોગ છે. પરંતુ ખરૂં પૂછો તો એ માયૂસી દેશના ૭૧ કરોડ મતદારોની ટ્રૅજડિ છે. લોકશાહીની તવારીખમાં સૌથી મોંઘી ચૂંટણીનો રેકૉર્ડ ૨૦૦૯ની લોકસભાની ચૂંટણીએ સ્થાપ્યો છે, પરંતુ ખર્ચનો જંગી આંકડો જાણતા પહેલાં કેટલાક સુપરલેટિવ આંકડા વાંચો. આ વખતે લોકસભાની ચૂંટણી દેશભરનાં કુલ ૮,૦૦,૦૦૦ મતદાન મથકો પર યોજવામાં આવી. બધાં પોલિંગ બૂથ પર ‘કાયદો અને વ્યવસ્થા’ જળવાય એ માટે લગભગ ૨૧,૦૦,૦૦૦ સુરક્ષા કર્મચારીઓને તૈનાત રાખવામાં આવ્યા. મતદાન પહેલાંનાં, મતદાન વખતનાં અને મતદાન પછીનાં ચૂંટણીલક્ષી કાર્યો માટે કુલ ૪૦,૦૦,૦૦૦ સરકારી કર્મચારીઓનો સ્ટાફ કામે લગાડવામાં આવ્યો. લોકસભાની ચૂંટણી પાછળ કરવામાં આવેલો કુલ ખર્ચ--અંદાજે ૧૦,૦૦૦ કરોડ! દેશના પ્રત્યેક મતદારે મતદાનનો વિશિષ્ટાધિકાર ભોગવવા માટે રૂ.૧૪૦નો ખર્ચ ભોગવવાનો થયો. કરદાત...

રૂપિયાની નવી સંજ્ઞા માટે શોધ-સંશોધન ભારતમાં પંદરમી સદી દરમ્યાન દાખલ કરાયેલા રૂપિયાના ચલણને ડોલરની, પાઉન્ડની તેમજ યુરોની માફક પોતાની આગવી સંજ્ઞા નથી. આંકડાની આગળ Rs શબ્દ લખવાનો ધારો આપણે ત્યાં વર્ષોથી ચાલ્યો આવે છે. પરંતુ એ સંજ્ઞા ભારત ઉપરાંત પાકિસ્તાન, શ્રી લંકા, નેપાળ જેવા દેશો પણ વાપરે છે. વિશ્વબજારમાં ભારતીય રૂપિયાની લેવડદેવડ જોતાં ભારતના નાણાં મંત્રાલયે થોડા વખત પહેલાં રૂપિયાનો નોખો સિમ્બોલ તૈયાર કરવાનું ઠરવ્યું. ભારતની અસ્મિતાની ઝલક જેમાં જોવા મળે, Indian Rupee નો પ્રથમદર્શી ભાવ જેમાં વ્યક્ત થતો હોય અને કમ્પ્યૂટરના યુનિકોડમાં જેને ઢા ળવાનું શક્ય બને તેવા સિમ્બોલની ભારતના નાણાં મંત્રાલયને ત લાશ હતી--અને તે માટે તેણે ઓપન ફોર ઓલ સ્પર્ધા રાખી. નાણાં મંત્રાલયે નક્કી કરેલાં ધારાધોરણો જાળવીને ભારતીય રૂપિયા માટે નવો સિમ્બોલ તૈયાર કરનારે પોતાના બે આર્ટવર્ક રૂપિયા ૫૦૦ના ડ્રાફ્ટ સાથે નાણાં મંત્રાલયને મોકલવાનાં હતાં. જે સ્પર્ધકનો સિ મ્બોલ ફાઇનલ પસંદગી પામે તેને ભારત સરકારે રૂપિયા અઢી લાખનું કેશ પ્રાઇઝ આપવાનું ઠરવ્યું છે. માર્ચમાં શરૂ થયેલી સ્પર્ધા ૧ ૫મી એપ્રિલે પૂરી થઇ. હવે રિઝલ્ટની રાહ જોવ...

રૂપિયા ૭૫ લાખ કરોડનો સ્વિસ જેકપોટ--ભેંસ ભાગોળે ને છાશ છાગોળે સ્વિસ બેન્કોમાં પડેલું ૭૫ લાખ કરોડ રૂપિયાનું ભારતીય કાળું નાણું સ્વદેશ લાવવાનો સંકલ્પ ભાજપે ડંકે કી ચોટ પર કર્યો છે. સંકલ્પ રંગેચંગે પાર પડે તો તેના જેવું કંઇ નહિ. અલબત્ત, યાદ રહે કે પોતાના ખાતેદારો વિશે ચૂપકીદી રાખવા માટે સ્વિસ બેન્કો નામચીન છે, ૧૯૩૪માં સ્વિત્ઝરલેન્ડ સરકારે પોતાની મૂનસફી મુજબ ઘડી કાઢેલા કાયદા મુજબ ચૂપકીદી તોડનાર સ્વિસ બેન્કના અધિકારીને જેલની (ઓછામાં ઓછા ૬ માસની) આકરી સજા ભોગવવી પડે છે અને તે બેન્કને જબરજસ્ત પેનલ્ટી ફટકારવામાં આવે છે, કોઇ દેશની સરકાર પોતાને ત્યાં અપરાધી સાબિત થયેલા ખાતેદારના સ્વિસ બેન્ક એકાઉન્ટ વિશે માહિતી માગે તો સ્વિસ બેન્ક એ માહિતી આપવા માટે બંધાયેલી નથી, બોફર્સ કટકી કૌભાંડની તપાસ વખતે રાજીવ ગાંધીના કથિત સ્વિસ બેન્ક એકાઉન્ટની વિગતો મેળવવા સી.બી.આઇ.એ કરેલા (વ્યર્થ) પ્રયત્નો સરવાળે પાણીમાં ગયા હતા, અમેરિકા જેવો સુપરપાવર દેશ પણ સ્વિસ બેન્કોનો કાન આમળી શક્યો નથી, તો ભારતનો (કે પછી ભાજપનો) શો ગજ વાગવાનો? આ નક્કર વાસ્તવિકતાઓ છેપણ એ બધું ઘડીભર ભૂલી જાવ. વાસ્તવિકતાઓેને પૂળો મૂકો અને જરા આશાવાદી બન...

રાજકીય પક્ષોના મેનિફેસ્ટો--કહેતા ભી દીવાના, સુનતા ભી દીવાના કોઇપણ જાતના અજેન્ડા વિના લડાઇ રહેલી લોકસભાની ચૂંટણી, આધેડ વયના રાજકીય આગેવાનો દ્વારા વાણીવિલાસ ભૂલીને પ્રદર્શિત થઇ રહેલી બાલિશતા, નેતાઓ પર જૂતાફેંકના બની રહેલા કિસ્સા, દેશ આખાને માથે લેનાર આઇ.પી.એલ. ક્રિકેટ મેચો, ફિલ્મ પ્રોડ્યુસરોનો અને મલ્ટિપ્લેક્સ માલિકો સાથે ચાલી રહેલો ગજગ્રાહ, તાતાની નેનો કારે મચાવેલી ધૂમ, આર્થિક મંદી, શેરબજારના ઇક્વીટી આંકની રોજિંદી ઉછળકૂદ, પાકિસ્તાની આતંકવાદી કાસબનો અદાલતી કેસ કોણ લડે તે અંગે ચાલી રહેલી ચર્ચાઓ વગેરે જેવા સમાચારો જાણવાચર્ચામાં આજકાલ સરેરાશ ભારતીયનો દિવસ આખો પસાર થઇ જાય છે. બત્રીસ લાખ ચોરસ કિલોમીટરનું ક્ષેત્રફળ ધરાવતા ભારતમાં દિલ્હી, મુંબઇ, બેંગલૂરૂ, હૈદરાબાદ, અમદાવાદ વગેરે જેવાં મુખ્ય શહેરો ઉપરાંત દૂરદરાજનાં વિસ્તારોમાં રોજેરોજ કંઇક નવાજૂની બનતી રહે છે. અલબત્ત, મીડિયાની નજર ત્યાં સુધી પહોંચતી નથી અને રાજકીય મહાનુભાવોને તેની દરકાર કરવાની ફુરસદ નથી. સમાચારોમાં ન ચમકતો અને રાજકીય પાર્ટીઓના મેનિફેસ્ટોમાં કદી સ્થાન ન પામેલો એક સીરિઅસ મુદ્દો ઓરિસ્સાના કાલાહાંડી પ્રદેશના લોકોએ વર્ષો થયે વેઠવા પડ...

હોસ્પિટલ વેસ્ટનું રિસાઇકલિંગ સફારી--એપ્રિલ, ૨૦૦૯ જમાનો રિસાઇકલિંગનો છે. ‘પર્યાવરણ બચાવો’ના નામે કાગળથી માંડીને પ્લાસ્ટિક સુધીના પદાર્થોને રિસાઇકલ કરી તેમને (નવા સ્વરૂપે) પુનઃ ઉપયોગમાં લેવાય એ તો જાણે સમજ્યા, પરંતુ કચરામાં નખાયેલી ઇન્જેક્શનની સિરિન્જ તેમજ સલાઇન બોટલો જેવા મેડિકલ વેસ્ટને રિસાઇકલિંગનું ધોરણ લાગૂ પાડવામાં આવે ત્યારે કેવી મોકાણ સર્જાય તેનો દાખલો થોડા વખત પહેલાં ગુજરાતમાં જોવા મળ્યો. સાબરકાંઠામાં મોડાસા ખાતે હેપેટાઇટીસબીનો અસાધ્ય રોગ ફૂટી નીકળ્યા પછી ગણતરીના દિવસોમાં જ બેફામ રીતે ફેલાવા લાગ્યો ત્યારે તેનું કારણ તપાસતાં માલૂમ પડ્યું કે ત્યાંનાં કેટલાંક ખાનગી દવાખાનાં ઇન્જેક્શનની સિરિન્જ રિસાઇકલિંગના ધોરણે વાપરતાં હતાં. પ્લાસ્ટિકની ડિસ્પોઝિબલ સિરિન્જ એક કરતાં વધુ વખત વપરાતી હતી અને સરવાળે હેપેટાઇટીસબીનો ચેપ ફેલાવવામાં નિમિત્ત બનતી હતી. આ ઘટસ્ફોટ છાપરે ચડ્યો (અને વખત જતાં છાપે પણ ચડ્યો) ત્યારે સરકારી લેવલે સઘન તપાસ હાથ ધરવામાં આવી. માત્ર મોડાસામાં નહિ, ગુજરાતનાં બીજાં કેટલાંક શહેરોમાં પણ મેડિકલ વેસ્ટના રિસાઇકલિંગનો વેપલો ચલાવતાં સંખ્યાબંધ ‘કારખાનાં’ એ તપાસમાં પકડાયાં. સ્થાનિક હ...