લંડનઃ ‘સફારી’ની સ્ટડી-ટૂરનું સફરનામું (ભાગ-૬)

લંડન

ઓક્ટોબર ૧૭, ૨૦૦૯

રોયલ એર ફોર્સ મ્યુઝિયમ, હેન્ડન

લંડન સીટીથી ત્રીસ કિલોમીટરે હેન્ડન ખાતે રોયલ એર ફોર્સ મ્યુઝિયમ આવેલું છે. સીટીથી તે દૂર હોવાને કારણે અહીં આવનારા મુલાકાતીઓની સંખ્યા ઝાઝી હોતી નથી. ટ્યૂબ રેલ્વેમાં અડધો-પોણો કલાકનો પ્રવાસ ખેડીને અમે કોલિનડેલ નામના સ્ટેશને ઉતર્યા અને ત્યાંથી વળી બસ પકડીને બીજી દસેક મિનિટનો પ્રવાસ કર્યો ત્યારે એર ફોર્સ મ્યુઝિયમે પહોંચી શકાયું. ગ્રીનવીચની જેમ હેન્ડનનો વિસ્તાર પણ શાંત, સુંદર અને હરિયાળો છે.
રોયલ એર ફોર્સ મ્યુઝિયમનો પથારો વિશાળ છે. જુદા જુદા કુલ ૬ રાક્ષસી ડોમ્સમાં બધું મળી ૧૦૦ વિમાનો તેમજ હેલિકોપ્ટરો ડિસ્પ્લેમાં મૂકાયા છે. (અહીં પણ એન્ટ્રી વિનામૂલ્યે છે). પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધમાં વપરાયેલાં પિસ્ટન એન્જિન વિમાનોથી માંડીને યુરોફાઇટર જેવાં અર્વાચીન જેટ વિમાનો અહીં જોવા મળે છે. બીજા વિશ્વયુદ્ધમાં જર્મની સાથે ચાલેલા આકાશી યુદ્ધની બાજી બ્રિટન તરફ પલટી નાખનાર પ્રખ્યાત સ્પીટફાયર, હિટલરના જર્મનીમાં ઘૂસીને ત્યાંની મોહન્યે અને એડર નદી પર બંધાયેલા ડેમ્સને તોડી પાડવા માટે (ધ ડેમ બસ્ટર રેઇડ વખતે) બ્રિટિશ હવાઇદળે વાપરેલું લેન્કેસ્ટર વિમાન, હેલિકોપ્ટરની માફક વર્ટિકલ ટેકઓફ કરી શકતું સી હેરિયર તથા કદમાં અતિશય ગંજાવર એવું વલ્કન વિમાન જોવા જેવું છે. વિમાનનાં જુદાં જુદાં એન્જિનોની આંતરિક રચના દર્શાવતો વિભાગ પણ રસ પમાડે તેવો છે.

સાંજે લગભગ પાંચેક વાગ્યે રોયલ એર ફોર્સ મ્યુઝિયમથી નીકળીને બસ મારફત અમે કોલિન્ડેલ સ્ટેશને ગયા અને ત્યાંથી ટ્રેનમાં હેન્ડન સેન્ટ્રલ પહોંચ્યા. અહીંથી સ્વામીનારાયણ મંદિર જવા માટે નાસડેન તરફની બસ લીધી.

સ્વામીનારાયણ મંદિર, નાસડેન

ગિનેસ બૂક ઓફ રેકોર્ડ્ઝ ઉપરાંત અન્ય પુસ્તકો-સામયિકોમાં લંડનના સ્વામીનારાયણ મંદિરના ભવ્ય બાંધકામ વિશે વાંચ્યા બાદ આર્કિટેક્ચરલ વ્યૂ પોઇન્ટથી તે મંદિરની બાંધણી તેમજ કલાકારીગરી નિકટથી જોવાની ઇચ્છા હતી, જે સરવાળે તો પૂરી થઇ ન શકી. એર ફોર્સ મ્યુઝિયમથી નાસડેન સુધીનો પ્રવાસ ધાર્યા કરતાં લાંબો નીવડ્યો. આપણે ત્યાં એસ.ટી. બસના ડ્રાયવરો ચા પીવા ચાલ્યા જાય અને મુસાફરો બસમાં ઊંચા-નીચા થયા કરે એ જાતનો અનુભવ અમને લંડનમાં થયો. અમારો ડ્રાયવર ચા પીવા તો નહિ, પણ કો’ક અકળ કારણસર ગૂલ થઇ ગયો. ઘણી વાર બસમાં અમે બેસી રહ્યા. પછીથી ખબર પડી કે એ મહાશયની ડ્યૂટી અહીં પૂરી થઇ હતી અને તેનું સ્થાન લેવા માટે બીજો ડ્રાયવર હજી પ્રગટ થયો ન હતો.

આ ડખાએ મોડા ભેગું મોડું કર્યું. બીજી બસ પકડીને આખરે મંદિરે પહોંચ્યા ત્યારે દિવસનું અજવાળું ઓસરી ગયું હતું. (નોંધઃ મંદિરની તસવીર લીધી ન હોવાથી અહીં મૂકી નથી.) ફ્લડલાઇટોના પ્રકાશમાં મંદિરના કદનો આછોપાતળો ખ્યાલ આવ્યો, પણ ૨,૮૦૦ ટન બલ્ગેરિયન સ્ટોન્સ પર તેમજ ૨,૦૦૦ ટન ઇટાલિયન માર્બલ પર કરવામાં આવેલી કોતરણી સંતોષકારક રીતે જોવા ન મળી.

ઓગસ્ટ, ૧૯૯૨માં નાસડેનના સ્વામીનારાયણ મંદિરનું બાંધકામ હાથ ધરાયું ત્યારે તોતિંગ કદના ઇટાલિયન અને બલ્ગેરિયન પથ્થરો જહાજો મારફત ગુજરાતમાં કંડલા ખાતે મોકલાતા હતા, જ્યાંથી તેમને જે તે સ્થળે કોતરણી માટે રવાના કરાતા હતા. કોતરણી તેમજ ફિનિશિંગ પામેલા પથ્થરો ત્યાર બાદ જહાજો મારફત લંડન મોકલાતા, જ્યાં પથ્થરોના બધું મળીને ૨૬,૦૦૦ જેટલા છૂટક પીસને યોગ્ય સ્થાને ગોઠવી અઢી વર્ષના સમયગાળામાં મંદિરનું બાંધકામ કરવામાં આવ્યું.

કલારસિકોએ નાસડેનના સ્વામીનારાયણ મંદિરની હવેલી જોવા જેવી છે. થાંભલાથી માંડીને છત સુધીનો ભાગ સુંદર કોતરણીવાળા લાકડાથી મઢી લેવાયો છે. હવેલીમાં વપરાયેલું કુલ લાકડું ૧,૬૦૦: ઘન મીટર. લાકડા પર કોતરણી માટે રોકવામાં આવેલા કારીગરોની સંખ્યાઃ ૧૫૦.

નાસડેનના મંદિરમાં ભારતીય સંસ્કૃતિની ઝાંખી કરાવતું એક્ઝિબિશન પણ છે, પણ દિવાળીનો દિવસ હોવાથી તેમજ મંદિરમાં મુલાકાતીઓની સારી એવી ભીડ હોવાથી એ વિભાગ અમને જોવા ન મળ્યો. રાત્રે મંદિર પાસે દિવાળી નિમિત્તે યોજવામાં આવેલો આતશબાજીનો ભવ્ય શો જોઇને સ્ટોનબ્રિજ પાર્ક સ્ટેશનેથી ટ્યૂબ ટ્રેન મારફત અમે હોટલ પહોંચ્યા.

હવે લંડનમાં એક જ દિવસનું રોકાણ બાકી રહ્યું હતું--અને ઓક્ટોબર ૧૮ નો એ દિવસ અવિસ્મરણીય બની રહેવાનો હતો.